Τρίτη 20 Φεβρουαρίου 2018

ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΡΑΜΒΑΛΗ ΤΟ ΞΕΦΩΤΟ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ

        ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΡΑΜΒΑΛΗ ΤΟ ΞΕΦΩΤΟ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ
            ΤΕΤΑΡΤΗ 31 ΜΑΙΟΥ 2017 PUBLIC                                      




«To να πιστεύεις ότι ένα γράμμα σωστά τοποθετημένο
                                       θα αγγίξει το κέντρο του στόχου σημαίνει ότι κατά βάθος
πιστεύεις στην ποίηση. Σημαίνει ότι την προικίζεις με              λογικές ή μαγικές εξουσίες, ότι είσαι πεπεισμένος ότι είναι ικανή να αλλάξει τον αναγνώστη.»
                                            Bernard Pivot
                                    La mémoire n’en fait qu’à sa tête


Η ποίηση είναι αναπόσπαστα δεμένη με τον άνθρωπο και την ύπαρξή του και ο λόγος της είναι λόγος  κοινωνικός, επικοινωνιακός[1] και  ψυχαγωγικός, δηλαδή προκαλεί ψυχική και πνευματική ευχαρίστηση μέσα από μια διαδικασία που ικανοποιεί ανώτερες ψυχικές και πνευματικές ανάγκες. Επίσης προϋποθέτει τη γνώση της τέχνης που οφείλει να κατέχει ο ποιητής. Ο Ελύτης έγραψε στον Μικρό Ναυτίλο:  «Όταν ανακαλύψουμε τις μυστικές σχέσεις των εννοιών σε βάθος, θα βγούμε σε ένα άλλο είδους ξέφωτο, που είναι η Ποίηση. Και η Ποίηση πάντοτε είναι μία, όπως ένας είναι ο ουρανός. Το ζήτημα είναι, από πού βλέπει κανείς τον ουρανό».  Από την πλευρά του ο ποιητής με την φαντασία που τον διακρίνει επιλέγει τη λέξη ή το σύμπλεγμα των λέξεων με σκοπό να παρασύρει τον αναγνώστη στον δικό του ουρανό και στη μουσικότητα του λόγου του.


            Με αυτές τις σκέψεις ξεκινώ την εισήγησή μου για το καινούριο βιβλίο του Δημήτρη Καραμβάλη Το Ξέφωτο της μνήμης. Πρόκειται για 53 ποιήματα μονοψήφιου αριθμού στίχων γεμάτα εικόνες από μαγικές λέξεις που  μεταφέρουν στον αναγνώστη το τμήμα του ψυχικού θησαυρού που ο δημιουργός τους θέλει να μοιραστεί μαζί του. Το κάθε ποίημα πλαισιώνεται από τον δικό του ζωγραφικό πίνακα που είναι σχετικός με το θέμα, τοποθετημένος στην κορυφή της σελίδας και δημιούργημα του καλλιτέχνη-ποιητή. Το αποτέλεσμα ;  Μια πανδαισία ενός έργου που συνδυάζει ζωγραφική, ποίηση και έντονα χρώματα. Μια μύηση μέσα στους πολύ προσωπικούς χώρους του καλλιτέχνη-ποιητή.
            Το Ξέφωτο της Μνήμης είναι η αναζήτηση του δημιουργού μέσα στον εσωτερικό του παράδεισο της ποιητικής πράξης που είναι ταυτόχρονα δημιουργία και αποκάλυψη. Όπως σε κάθε τέχνη, έτσι και στην ποίηση ο λόγος είναι άμεσα συνδεδεμένος με τον χώρο, τον χρόνο και τον ρυθμό που αποτελούν στοιχεία κάθε ποιητικής δημιουργίας. «Η ποίηση δεν εξηγεί, παρατηρεί ο Dufrenne[2] αποκαλύπτει αυτό που μπορεί να αποκαλυφθεί από μόνο του με αυτόν τον μοναδικό τρόπο».
            Ο Δημήτρης Καραμβάλης μέσα από την εσωτερική ενδοσκόπηση σε στιγμές προσωπικής μοναξιάς μας αποκαλύπτει τον εσωτερικό του κόσμο σαν ένα προσωπικό ημερολόγιο. Πώς ν’ ανοίξεις εύκολα / Το σύρτη ; / Το μέταλλο εμποτίζει η σκουριά / Τα μάτια σπάζουν / Στων χειλιών σου / Τα κομμάτια … Με τη συλλογή αυτή τον ακολουθούμε στα δύσκολα βράδυα με τους εφιάλτες : Χύθηκαν καταπάνω μου / Βάρβαροι στρατοί των μηδιζόντων / Αχαρτογράφητοι καιροί / Αβυθομέτρητοι καημοί / Βάστα / Ψυχή μου !
Τον ακολουθούμε στις αμφιταλαντεύσεις και ενδοιασμούς του : Πλώρη / Η / Πρύμνη ; / Ο αρμός της αρμύρας / Θα δείξει. / (Αν προλάβεις / Θα δεις …)
Στη μοναξιά και την ενδοσκόπησή του : Πριν τη σκανδάλη να πατήσεις / Τα όνειρα μετατοπίζονται. / Βλέπεις καλά μέσα στο σύννεφο / Κι ας λογαριάζεις λάθος / Κι ας συμπεραίνεις / Κι ας σημάδεψες σωστά / Κι ας βομβαρδίζεσαι …
Είμαστε συνταξιδιώτες του στο ταξίδι της ζωής και του ονείρου : Ποια πόλη να’ ναι πάλι αυτή ; / Ποια λόγια ποια ρολόγια / Και ποια μουσική ν’ αναδύεται ; / Πόσοι καημοί / Πόσες αγρύπνιες / Πόσα οράματα και διαψεύσεις …
Παρόντες στον απολογισμό του για τον χρόνο που πέρασε και γι’ αυτό που μένει :  Έρημος φάρος / Οι μνήμες των κυμάτων / Πάγωσαν τα μάτια / Στάχια αθέριστα / Στη θάλασσα των βράχων / Πόση ζωή μου πήρε ο Χάρος ; / Μόνο οι άσπροι γλάροι το κατέχανε …
Συμπαραστεκόμαστε και σε μια σύντομη ανακουφιστική προσευχή : Ευλογημένες / Αυτές οι άσπρες γραμμές / ΄Αθικτης μνήμης …
Η μνήμη καθορίζει το παρόν που ζούμε. Η μοναξιά δίκοπο μαχαίρι. Μνήμη και μοναξιά δημιουργούν τις εικόνες των ονείρων :  Πόσοι Σταυροί / Στο κοιμητήρι της Ερήμου / Μι’ ανάσα από την όαση ; / Πόσες εκταμιεύσεις των / Ονείρων ; / Ποιες γέφυρες απύθμενες / Μετάγουσες ; / Προσωρινά τα εμβόλιμα / Για το πάντα …
Η ζωή και ο θάνατος ένα βήμα : Απ’ τη ζωή ως το θάνατο μια ανάσα η μνήμη / Φάρος και φόρος και φωτιά και στάχτη / Τόσο μόνα τα λουλούδια / Τόσα κορμιά σκυμμένα / Στην ορφάνια / Οι ρίζες φέγγουν στους κορμούς και στα κλαδιά / Τα χέρια μένουνε ορφανά / Αν δεν σφιχτούνε !
Ο ποιητής στις ώρες της μοναξιάς του μετρά τις στιγμές της ζωής του και στοχάζεται το τέλος : … Κέντρο εκπαίδευσης νεοσυλλέκτων / Η Ζωή. / (Έλεγε ο Θάνατος μ’ ένα ποτηράκι κρασί / Εν-Δυο ! Εν-Δυο!) Η ζωή και ο θάνατος παίζουν με το άσπρο και το μαύρο των πινάκων του.
Ποίηση γεμάτη ευαισθησία σε αυτή την de profundis ποιητική συλλογή του Δημήτρη Καραμβάλη. Μια θλίψη πλανιέται στους στίχους του όταν ταξιδεύει και αναπολεί μέσα στη θάλασσα της μνήμης και της δύναμης της ζωής. Τα όνειρά του ανάλογα με τα χρώματα της ζωγραφικής του : έντονο κόκκινο της φωτιάς, του πάθους, του αίματος και του θανάτου, ασπρόμαυρο για τους Εφιάλτες του. Μια διαρκής μάχη ανάμεσα στο χρέος, την αποδοχή και την απόρριψη. Μια διαρκής μάχη στην επιλογή της πορείας της ζωής : Έμενε τούτο το πικρό «ΘΗΤΑ» / Ανάμεσα σ’ ΑΔΙΑΦΟΡΟ  κι ΑΔΙΑΦΘΟΡΟ / Πού ‘χες ξοδέψει μιαν ολόκληρη ζωή / ΄Επρεπε να το ‘χες καταλάβει. / Το προηγούμενο ψηφίο στην αλφάβητο / Ήταν το «ΗΤΑ»…  Ομόηχα το ΗΤΑ – η ΗΤΤΑ.
Το τελευταίο ποίημα της συλλογής αυτής αναφέρεται σε μια υπερκόσμια δύναμη, ένα Θεό – ίσως που ορίζει και καθορίζει : Παντού ένα μάτι / Τη ζωή μου όριζε / Νυχτοήμερα / Πότε σαν μικρό αεράκι / Πότε σαν μιλητικό νερό της μοναξιάς / Πότε σαν έρημος μέσα στον Αύγουστο / Λόγια μαχαίρια. / Παντού ένα μάτι …
Ο Δημήτρης Καραμβάλης ισορροπεί ανάμεσα στη γλώσσα, η οποία ενσαρκώνει τις ιδέες και τα βιώματα του ποιητή, την ποιητική τέχνη που όπως κάθε τέχνη σύμφωνα με τον Νίτσε,  μας προστατεύει από την ξερή γνωστική προσέγγιση του πραγματικού και τον ρυθμό, διαφορετικό σε κάθε ποίημα. Οι εικόνες του χρωματίζουν τους  ανομοιοκατάληκτους στίχους που ξεδιπλώνουν την ψυχή του δημιουργού. Ο λόγος του μύηση στις θάλασσες της ποίησής του και στους πολύ προσωπικούς του χώρους. Η ζωή του ένα ταξίδι – όπως και κάθε ζωή – σε «αχαρτογράφητες θάλασσες» χωρίς ακόμη να διακρίνεται η ΙΘΑΚΗ.  Ένα είδος ημερολογίου που περιέχει τη δική του αλήθεια. Αυτήν την αλήθεια που «βγαίνει χυτή σαν το νιόκοπο άγαλμα, μόνον μέσ’ από τα καθάρια νερά της μοναξιάς. Κι η μοναξιά της πένας είναι από τις πιο μεγάλες» όπως έλεγε και ο Ελύτης.
 Το Ξέφωτο της μνήμης  είναι ο λαβύρινθος της μνήμης που ξεδιπλώνεται μέσα από τις εικόνες και τα χρώματα, που μας  οδηγεί σε πνευματικές τέρψεις υψηλής ποιότητας που προέρχονται από τον λόγο και τη μουσικότητά του. Ο ποιητής-δημιουργός παραμένει πιστός στα προσωπικά αναλλοίωτα αποστάγματα φιλοσοφικού προβληματισμού και αναζητήσεων και ακουμπά τις ευαίσθητες χορδές των αναγνωστών του. Ο Δημήτρης Καραμβάλης τοποθέτησε τον λόγο του στο κέντρο του στόχου του που είναι η ποίησή του. Πέτυχε ο αναγνώστης να την αγαπήσει. Τον ευχαριστούμε.
           

           





[1] Saussure, Ο λόγος αποτελεί τη γενική, υπερατομική γλώσσα των μελών μιας γλωσσικής κοινότητας. Ο λόγος έχει κοινωνικό χαρακτήρα. Αποτελεί «το κοινωνικό προϊόν της ικανότητας του ανθρώπου να εκφράζεται γλωσσικά και, συγχρόνως, το σύνολο των απαραίτητων συμβάσεων που έχουν υιοθετηθεί από ένα κοινωνικό σώμα, προκειμένου να μπορούν τα μέλη της κοινότητας να ασκούν τη γλωσσική αυτή ικανότητα».
Vidgenstein, στο πλαίσιο του επιχειρήματος της ιδιωτικής γλώσσας, υποστήριξε ότι η γλώσσα έχει νόημα, εάν, και μόνον εάν, διέπεται από τους κανόνες « της μορφής ζωής της κοινωνίας» εντός της οποίας χρησιμοποιείται. Μία γλώσσα που επινοήθηκε και χρησιμοποιείται από έναν και μόνο χειριστή της στην πραγματικότητα δεν είναι γλώσσα.
Heidegger, Βρισκόμαστε μέσα στη γλώσσα. Η τελευταία αυτή είναι που καθορίζει το ανθρώπινο ον ως τέτοιο και συνιστά την ουσία του. Γι’ αυτό η μελέτη της γλώσσας – ως βιώματος και όχι ως ανάλυσης του νοήματος των διαφόρων γλωσσών – είναι ικανή να μας οδηγήσει στην ουσία του όντος, στο είναι. Η γλώσσα είναι το σπίτι του είναι. Η γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας των ανθρώπων και μεταφοράς νοημάτων, έχει σαφώς κοινωνικό χαρακτήρα.
[2] M.Duftenne, Le poétique,P.U.F., Paris 1963

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου